Sanat Dersi

Seramikte kullanılan genel teknikler aşağıdadır. Seramikte güzel görünüm esas olduğu için teknikler oldukça kolaydır. Bu teknikleri uygulamak için gereken temel malzeme aşağıdaki gibidir;

Kil
Çalışma tezgahı
Cetvel
Bıçak
Tahta seramik aletleri
İki adet çıta

Temel tekniklere geçmek için aşağıdaki dersleri sırayla inceleyebilirsiniz;

1.Parmak yöntemi
2.Sosis tekniği
3.Plaka tekniği
4.Bordür yöntemi
5.Boyama ve fırınlama

Ayrıca torna yapmak için gereken malzemeler şunlardır;

Bir torna aleti
Kalın misina
Sünger ve halkalı seramik aletleri

Torna ile ilgili aşağıdaki dersleri sırayla inceleyebilirsiniz;

1.Ortalama
2.Şekillendirme
3.Son Düzeltme

Parmak yöntemi,

Seramiğin ilk yöntemi sayılabilir. Bu yöntemde, küçük bir çanak yapmak için, yoğrulmuş çamur parmakla şekillendirilir. Herhangi bir kesme, yapıştırma yapılmaz. Yuvarlak bir çamurla başlanır. Bu çamur, ortasından parmakla bastırılır ve bastırdıkça dışarı doğru açılan çamur, daha çok şekillendirdikçe ince duvarlı çanak biçimini alır. Bu işlem yapılırken ağız kısmında çatlaklar oluşabilir, bunlar elle yedirme suretiyle yok edilebileceği gibi estetik amaçlı olarak olduğu gibi de bırakılabilir.

Bu yöntemde, asıl olan şekil değil daha sonra yapılan boyamadır. Daha çok, sır boyası tercih edilir ve tek renkli boyamadan ziyade, çok renkli ve karışık desenli boyama yapılır. Yapılan formlar küçük olabileceği gibi, gayet büyük boyda formlar yapmak ta olasıdır.

Sosis yöntemi

Seramikte en temel yöntemlerden birisidir. Çamuru tanımak için olduğu kadar çamurla düzgün ve kolay bir form çıkarmak için de uygun bir yöntemdir. Bu yöntemde amaç, kalınlığı olan bir yüzey yaratmaktır. Bu tanımın içine, kutudan vazoya, tabaktan kalemliğe değişik şekiller girebilir. Örneğin bir kutu yapmak isteniyorsa, buradaki temel mantık, duvar örme mantığıdır. Kutunun yüksekliği, yavaş yavaş artırılır, kutunun duvarları adım adım yükselir. İstenen yükseliğe ulaşıncaya kadar da bu işleme devam edilir. Burada, duvar örerken kullanılan tuğlanın yerini, sosisler alır. Sosisler üst üste konarak duvar oluşturulur.

Yoğrulmuş olan çamur, elle sosis şekline getirilir. Bu aşamada özenli ve düzgün sosisler yapmak önemlidir. Tezgah üzerinde elle, yaklaşık serçe parmak kalınlığına gelinceye kadar yuvarlatılarak inceltilen çamur, daha sonra bükülerek iki ucu birbirine yapıştırılır. Kutunun şeklinin silindirik olduğunu kabul edersek, sosislerin yuvarlak olması gerekir. İki ucu birleştirilen sosisleri yuvarlak, simit şekline getirip üst üste yapıştırarak kutunun duvarı oluşturulabilir. Sosisleri giderek büyüyen ya da küçülen boylarda seçerek kutunun çapı değiştirilebilir. Bu da yükseldikçe genişleyen veya daralan kutular yapmayı olanaklı kılar. Bu kutunun tabanını yapmak içinse, çamur bir merdaneyle açılır. Açılan bu çamurdan taban boyutunda bir parça kesilir ve bu taban sosislerden yapılmış olan duvara yapıştırılır. Böylece kutunun şekli verilmiş olur.

Bu aşamadan sonra yapılacaklar, yapanın kendi isteklerine göre değişir. Sosisle yapılan bir kutunun duvarları boğumlu olacaktır. Bu boğumları birbirine yedirerek duvarları düzleştirmek mümkündür. Hem içi, hem dışı düzeltilen kutu, bundan sonra kabartma ve süslemelerle daha estetik bir hale getirilebilir. Kabartmalar, çamuru oyarak veya çamura parçalar yapıştırarak oluşturulabilir. Çamur yapıştırırken, ince ayrıntılı bir parça yapıştırmak yerine, kaba hatları belli olan kabartma parçası yapıştırılır, ince ayrıntıları, çamur bir iki gün oda sıcaklığında kuruduktan sonra, yarı sert bir kıvama gelince verilir. Islak çamur çalışılırken çapak yapacağı ve verilen formu çabuk kaybedeceği için, çamur sertleşmeden ayrıntı vermek çok güçtür.

Plaka yöntemi

Amaç olarak sosis yöntemine benzerlik gösterir. Yine yüksekliğe sahip bir kap yaratmak için kullanılan bir yöntemdir plaka tekniği. Ancak bu sefer formun yüksekliği kat kat eklemeyle değil, yan yüzeyi ayrıca yapıp yan yüzey ile tabanı oluşturan parçayı birleştirerek oluşturulur.

Bu yöntemle, silindirik veya prizmatik şekiller oluşturmak mümkündür. Ancak yuvarlak hatlı formlarda sosis yönteminin avantajları vardır. Örneğin plaka yönteminde, yan duvarların şekli düzdür, bombeli bir biçim vermek zordur. Bombe için sosis yöntemi çok daha avantajlıdır. Plaka yönteminin avantajı, düz duvarlı işlerde öne çıkar. Yan duvarların hızlı ve ölçülü yapılabilmesi gibi özellikler, plaka tekniğini sıkça kullanılan bir yöntem yapar.

Teknik olarak plaka tekniği, basit bir tekniktir. Örnek olarak bir prizmatik kutu verilecek olursa, taban ve dört yan kenar yapılıp birbirine yapıştırılır. İstenirse bir kapak ta eklenebilir, ancak bu kapak kururken kenarlarını germe ve piştikten sonra kutuyla aynı miktarda küçülmemesi nedeniyle uyumsuzluk gibi sorunlar çıkarabilir. Kutunun tüm duvarlarının aynı kalınlığa sahip olması için, bu duvarların (plakaların) kesildiği kilin kalınlığı sabit olmalıdır. Bunu sağlamak için iki çita kullanılır. Bu çıtanın kalınlığı 1cm civarında olmalıdır. Çıtalar birbirinden yaklaşık 25cm uzak olacak şekilde paralel olarak konur. Daha sonra çıtalar çamurla kenarlarından desteklenir, böylece çamur ittirince kayması engellenir.

Kil ilk olarak elle bastırılır ve kalınlığı azaltılır. Araya kil konduktan sonra merdane ile açılmaya başlanır. Kilin kenarlardan dışarı taşmamasına dikkat edilir. Çamur kalınlığı çıtanın seviyesine inince, merdane iki çıtanın üzerinde yuvarlanarak gibi eşit yükseklik sağlanır.

Daha sonra bu kil plakası çıtaların arasından çıkarılarak içinden istenen diktörtgen parçalar istenen ölçülerde kesilir; simetrik duvarlar keserek oluşturulur.

Bu parçalar, yan yüzeyleri tabana yapıştırmak suretiyle birleştirilir. Bunun için çentiklenen yapışacak yüzeylere, daha sonra 'tutkal' sürülür ve parçalar birbirine sıkıca bastırılır. Ama sağlamlığı artımak için araya ince bir sosis konarak bu iki yüzeye de yedirilir. Duvarlar yapıştırıldıktan sonra kendi aralarında temas eden tüm yüzeyler birbirine yedirilerek son şekil verilir.

Son şekil verilirken, köşelerin yuvarlatılması, kenarların hatlarının keskinliğinin giderilmesi ve iki kenara sap eklenmesi mümkündür. Bu şekilde yapılan formun üzerine daha sonra kabartma eklemek ve değişik boyama yapmak ta yaygın bir uygulamadır.

Torna

Torna yapmak için, ayakla veya bir motorla döndürülen bir tornaya ihtiyaç vardır. Torna yapmak için plastik bir çamur kullanılabilir. Çamurun içinde sert bir parçacık olmaması, eli acıtmaması açısından önemlidir. Çamur iyi yoğrulmazsa, torna yaparken çamurun yıkılma ihtimali artar, bu nedenle tornada kullanılan çamur mutlaka iyice yoğrulmalıdır.

Yoğrulan çamur bir top şekline getirilir ve tornanın ortasına sabitlenir. Bu sabitleme hızla tornanın üzerine çamur topunu fırlatmakla olabileceği gibi, yukarıdan bastırarak ta yapılabilir. Sabitlenen çamur, tornanın merkezine simetrik olacak şekilde elle düzeltilir, zira torna yaparken öncelikli amaç çamuru ortalamaktır, yani çamuru tornanın merkezi dönme ekseni olacak şekilde simetrik hale getirmektir.

Artık torna dönmeye başlar, çamur biraz ıslatılır ve dönen çamura elle baskı uygulanır. Bu uygulanan kuvvet ile, çamur ellerin şeklini almaya çalışır, çamur döndüğü için her noktası sabit olan ele temas eder; yani eğer eller sabit tutulursa çamur da simetrik olur, ortalanır. Kısaca, eller ne kadar iyi bir biçimde hareket ettirmeden çamura kuvvetle bastırırsa, çamur da o kadar çabuk ortalanır. Ortalama esnasında iki temel hareket vardır; birisi çamuru yükseltme, diğeri alçaltma.

Çamur bir yükseltilir, bir alçaltılır ve bu hareket arka arkaya birkaç kez tekrarlanırsa çamur ortalanacaktır. Alçaltma, bir elle yukarıdan dik olarak bastırırken diğer elle yandan çamuru destekleyerek yapılır. Bu şekilde kısaltılan çamur, sonra yükseltilir. Bu hareket iki elin avuç içiyle çamura yandan bastırmasıyla yapılır. Yandan basınç uygulanan çamur, gidebileceği tek yer olan yukarıya doğru gider ve böylece çamur yükselir. Bu hareketin tekrarıyla, kendi ekseni etrafında simetrik dönen bir çamur elde edilir.

Bundan sonra ortalanan çamurun ortasından aşağı doğru bir delik açılarak şekillendirme aşamasına geçilir

Şekillendirme için, çamurun ortasından aşağı doğru başparmak bastırılır ve ortada parmak kalınlığında bir kanal açılır. Aslında bu şekil çok kalın duvarlı bir saksı gibi düşünülürse tek yapılması gereken bu duvarı inceltmektir. Bu inceltme işlemi çamuru içten ve dıştan sıkıştırarak yapılır. İki taraftan sıkıştırılan çamur, yukarı doğru gidince, bastırılan kısmın duvarı incelir. Ancak duvarın tamamı inceltilmek istendiği için, bu iki taraftan bastırma hareketi, yukarıda da uygulanır. Bunun için içten ve dıştan kuvvet uygulayan parmaklar, torna dönerken yavaşça yukarı doğru çekilir, böylece yukarı giden çamur da inceltilerek incelik yukarı taşınır. Bu harekete formun en alt seviyesinden başlanır, en yukarıda bitirilir.

Çamurun yüksekliği artar ve kalınlığı azalır. Ancak bu inceltme işlemi itinayla, ani hareketlerden kaçınarak yapılmalıdır. Küçük bir dikkatsizlik, çamurun simetrisinin bozulmasına yol açar. Duvarları inceltildikten sonra, çamurun hala kalın olan yerleri, inceltilerek artan çamur yukarı doğru taşınabilir. Daha sonra tahta aletler veya sünger yardımıyla, fazla çamurlar ve kalınlıklar temizlenir. Bundan sonra istenen form verilebilir.

Burada iki temel alternatif vardır; genişletmek veya daraltmak. Ellerle dışarıdan işeri doğru bastırılan çamur daralır. Örneğin formun ağzı dar olacaksa, iki elle ağzının kenarları içeri bastırılır. Veya geniş bir ağız istenirse, iki parmak içeri sokulup ağız dışarı çekilebilir. Tüm bu ortalama ve şekillendirme esnasında, iki el daime birbirini tutmalıdır, böylece ellerin birbirine göre hareket etmesi önlenerek, çamurun simetrisi korunur. Sadece ağız değil, formun herhangi bir yeri, dıştan iki elle boğarak daraltılabilir.

En son olarak, eğer ağzın şekli bozuksa veya her tarafı aynı yükseklikte değilse, bu kısım bir misina yardımıyla düzeltilir. İki ele sıkıca dolanan misina, yukarıdan ağza değdirilip orada kısa süre sabit tutulur. Bu şekilde, ağızdaki fazlalıklar kesilir ve düzgün bir ağız elde edilir. Bunun yanı sıra, formun yüzeyi en son bir süngerle torna dönerken düzeltilebilir.

Şekillendirmesi biten çamur, tornadan ayrılır. Ancak başta tornaya sıkıca yapıştırıldığı için, tabandan çamur kesilerek ayrılır. Kesme işlemi yine iki ele sıkıca sarılmış misinayla yapılır. Misina tornanın tablasına bastırarak formun tabanından geçirilir. Bu işlem ardarda birkaç kez yinelenerek formun tabla üstünde kayarak kenara gelmesi sağlanır. Kenara gelen form elle kaldırılır ve kurumaya bırakılır.

Bir süre kuruyan form, daha sonra son düzeltmeleri yapmak için tekrar tornaya konur.

Yaklaşık iki-üç gün kuruyan form, tam kurumadan önce son düzeltmeleri yapmak için tekrar tornaya konur. Önce taban sonra ise ağız kısmı ve iç yüzey düzeltilir, bu nedenle form önce kafa üstü konur. Ancak bu sefer su kullanılmaz, kuru çalışılır. Yapılan ise, formdan fazla çamurları temizleyerek son şekli vermektir. Bunun için form, tornaya konur ve kaymasın diye, çamurla kenarlarından tablaya tutturulur.

Formu tam olarak ortalı koymak önemlidir, bu yüzden simetri kontrol edilir. Eğer ortalıysa düzeltme safhasına geçilir. Bu aşamada önce metal aletler sonra ise cila için tahta aletler kullanılabilir. Torna dönerken çamura şekillendirici alet yaklaştırarak istenen bölegelerdeki fazla çamur temizlenir. Alet sabit tutulurken, dönen çamur aletin değdiği yerlerde ince talaş şeklinde kopar ve pürüssüz temiz bir yüzey kalır. Tabanda bu şekilde halkalar oluşturulabilir, aynı zamanda kururken artık kalan parçalar temizlenir. Tabandan sonra yan duvarlar temizlenir ve tahta aletlerle cilalanır. Bu aşama bitince, form ters çevrilir, bir daha çamurla tablaya simetrik olarak tutturulur ve bu sefer ağzı ve iç duvarları aynı şekilde düzeltilir ve cilalanır.

En son yüzeyler set bir sünger veya benzer bir yüzeyle parlatılır. Bundan sonra istenirse sap eklenebilir. Ayrıca bir sosisten hazırlanan sap, çentikleyerek forma yapıştırılır ve yedirilir. Bu şekilde istenen form elde edilmiş olur.

Son düzeltmede dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, duvarları fazla incelterek kırmamak ve yavaş hareket etmektir. Hızlı bir hareket, kontrolsüz miktarda çamur kesilmesine neden olabilir ve bu aşamada çamur eklemesi olmadığı, sadece çamur kesilmesi olduğu için geri dönülmez sonuçlara neden olabilir.