Sanat Dersi

Desen (Bezeme)

Bir kültür dili olan simgeler, yaşam biçimi, çevre şartlarına göre oluşan biçimsel sanatın kaynağı olmuşlardır.Halkbilim çalışmalarında çok önemli yeri olan bu sembolik biçimler, yer aldığı toplumun kimlik göstergeleridir.Simgeler çeşitli şekillerde yaşamış, değerlendirilmişlerdir.

Türkler Anadolu'ya gelişlerinde, anayurttaki gibi boy, oymak veya cemaatler halinde ki yaşantılarına devam ettirmişlerdir.Çeşitli inanmalardan sonra Müslümanlığı kabul etmiş olan Türk toplumu, bu geçişte Anadolu'da hala eski inanmaların, mitolojilerin izleri olar sembollerin, eski inançlarına dayalı anlamları kaybolan izleri, günümüzde salt süslemeye dönüşerek halk arasında hala yaşamaktadır.Süslemede temel öğe, ana tema motiftir. Anadolu'da motif; im, yanış, nakış gibi bölgelere göre değişik isimler almaktadır.

Geleneksel sanatların hemen her dalında kullanılan yere, amaca, iletilmek istenen mesaja göre; Bitkisel (ağaçlar, çiçekler, meyveler vb.), hayvansal (kuşlar, kelebek, at, yırtıcı, yılan, akrep vb.), nesneli (günlük kullanım araç - gereçleri vb.), figüratif (organlar, günlük olaylardan, kişilerden esinlenilerek vb.) bezemeler görülmektedir.

Renk - Boyama

Doğadan elde edilen maddeleri kullanmak suretiyle boya yapımı, renkli satıhların elde edilmesi, tarihin çok eski dönemlerinden beri bilinen bin sanattır.İnsanların eski çağlardan beri canlı, cansız doğanın renkleri karşısında büyük hayranlık duyduğu bir gerçektir.İnsan, bitki ilişkilerinin başlangıcının oldukça eski olduğu bilinmektedir.Bitkilerin insanlara gıda kaynağı olması yanı sıra, ilk insanların örtünme ihtiyaçlarını, bitkilerin meyve, yapraklarını kullanarak karşıladıkları da bilinmektedir.

Suda çözünmeyen maddeler ile tekstil elyafının boyanmasının mümkün olmadığını anlayan insanlar, bitkilerin çiçek, yaprak, meyve, kök, gövdelerinden faydalanmışlardır.Bitkisel boyarmaddeler yanında, bazı hayvanlardan da boyalar elde edilmektedir.Anadolu'da Osmanlılar Döneminde, 19. yüzyıla kadar doğal boya maddeleri yurtdışına ihraç edilirken, sentetik boyaların bulunması ile gerilemiştir.Günümüzde birkaç yörede, bazı eğitim kurumlarının öncülüğünde doğal boyacılığın devamı sağlanmaya çalışılmaktadır.

Anadolu'da özellikle halı dokunan bölgelerde boya maddeleri konusunda çok az bilgiye rastlanmaktadır.Bunun nedeni boyacılıkla uğraşan ailelerin bu işlemi sır olarak saklamalarıdır.Boyaların sabitleştirilmesi için boyanacak malzemeyi boya alacak şekle sokan, mordan adı verilen maddelerdir.Türkiye'de en çok kullanılan mordan mazıdır.Yapılan kazılarda elde edilebilen bilgilere göre en çok kullanılan kırmızı, yeşil, sarı, mavi renklerdir.